Zdewastowanie Kalwarii Wileńskiej -rozpoczętej przez władze sowieckie
Był to efekt antyreligijnej nagonki rozpoczętej przez władze sowieckie. W 1929 r. z polecenia Stalina rozpoczęto walkę z religią poprzez utworzenie organizacji propagującej ateizm - Związku Wojujących Bezbożników.
Kampania wymierzona była głównie przeciwko cerkwi prawosławnej, a także innym konfesjom. Nowa ateistyczna organizacja była w następnych kilkunastu latach głównym wykonawcą planowego niszczenia obiektów sakralnych, cmentarzy, przedmiotów kultu religijnego, przekazywała także służbom bezpieczeństwa ZSRR, szczególnie NKWD, listy duchownych przeznaczonych do wymordowania.
Do 1 marca 1930 r. zburzono 6 715 cerkwi prawosławnych i około 9 500 meczetów. Do śmierci Stalina w 1953 r. aresztowano ponad 90 proc. duchowieństwa na Białorusi i Ukrainie, połowę na Łotwie, ponad jedną trzecią na Litwie.
Po śmierci sowieckiego dyktatora w ZSRR nastąpiły - ale nie na długo - zmiany w polityce wewnętrznej. Ograniczono masowy terror i deportacje ludności. Jednak polityka antyreligijna była kontynuowana przez następcę Stalina, Nikitę Chruszczowa. Co prawda, pozwolono na funkcjonowanie dwóch katolickich seminariów duchownych z ograniczoną liczbą miejsc, w Kownie i w Rydze.
W czasie nowej kampanii antyreligijnej zapoczątkowanej w 1958 r. przez Chruszczowa padły jego deklaracje na temat szybkiego i bezdyskusyjnego rozwiązania kwestii religii, m.in., że w 1965 r. "ostatni pop będzie pokazany w telewizorze".
W 1961 r. przystąpiono do likwidacji tzw. miejsc świętych na Litwie. Zaczęto od Kalwarii w Vepriai, którą w 1962 r. zamieniono na obóz pionierski, następnie wysadzono w powietrze kaplice w Kalwarii Wileńskiej, a tylko zorganizowany protest ludności zdołał uchronić przed zagładą Kalwarię Żmudzką.
W kwietniu 1961 r., także z polecenia władz, zniszczono słynną Górę Krzyży pod Szawlami, na której znajdowało się ok. 2 500 krzyży. Wszystkie krzyże, jakie znajdowały się na tej górze, zostały usunięte i zniszczone: drewniane spalono na miejscu, a metalowe - przetopiono na złom.
Kampania ateistyczna objęła szkoły, zakłady pracy, kołchozy, prasę. Towarzyszyło temu niszczenie zabytkowych świątyń, zwłaszcza na Białorusi i Ukrainie. Ocenia się, że jeszcze w 1958 r. było w ZSRR około 25 tys. świątyń.
Po odsunięciu od władzy Chruszczowa w 1964 r. pozostało ich niecałe 8 tys. W 1963 r. decyzją władz sowieckich 36 murowanych kaplic Kalwarii Wileńskiej wysadzono w powietrze. Pozostały tylko cztery, które stały najbliżej kościoła. Obawiano się, że gdyby je naruszono, mogłaby runąć świątynia. Jednakże wierni uparcie oznaczali i porządkowali miejsca kaplic, nie przerywając tradycji pielgrzymowania.
W zbiorach muzealnych przechowywane są dzieła sztuki nawiązujące do dziejów Kalwarii Wileńskiej, m.in. 11 obrazów ze zniszczonych kapliczek. - Obrazy te po wysadzeniu w powietrze kapliczek odszukali jacyś ludzie, przypuszczalnie pracownicy muzealni. To oni potajemnie schowali zniszczone dzieła sztuki malarskiej w magazynach Muzeum Narodowego Litwy. Od 1963 r. malowidła te uważano za zaginione.
Przed 60 laty, w marcu 1963 r., w Kalwarii Wileńskiej wysadzono w powietrze większość kapliczek. Zachowały się cztery mieszczące się najbliżej kościoła pw. Znalezienia Krzyża Świętego. Justyna Giedrojć Budowę Kalwarii Wileńskiej rozpoczęto w 1662 r. Dopiero po odzyskaniu przez Litwę niepodległości obrazy zdobiące kiedyś wnętrza kapliczek ujrzały światło dzienne. Dzieła sztuki przełomu XIX-XX w. były mocno zniszczone, na wielu czerwoną farbą były napisane niecenzuralne słowa w języku.
Dzięki odrestaurowanym obecnie obrazom wiadomo, jak przed zdewastowaniem wyglądała Kalwaria Wileńska i jej okolice.
Pielgrzymki do Ziemi Świętej stały się popularne w Rzeczypospolitej w XVII w. Ponieważ jednak przedsięwzięcie to było bardzo drogie i dostępne tylko dla nielicznych, rozpoczęto budowę krajowych kalwarii, przeznaczonych dla tych, których nie stać było na daleką pielgrzymkę. Budowę Kalwarii Wileńskiej rozpoczęto w 1662 r. z inicjatywy bpa Jerzego Białłozora, ordynariusza wileńskiego w latach 1661-1665.
W ciągu siedmiu lat wzniesiono kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego. W ten sposób dziękowano Bogu za oswobodzenie Wilna z rąk Moskali podczas wojny polsko-rosyjskiej. Jest to druga kalwaria na Litwie
- budowę najstarszej, Kalwarii Żmudzkiej, rozpoczęto w 1635 r Po spłonięciu drewnianych kapliczek w XVIII w. postawiono tu 19 murowanych kaplic, siedem drewnianych bram i jedną murowaną. Przez strumień Bołtupka, któremu nadano biblijną nazwę Cedron (tak nazywa się niewielki strumień płynący między Wzgórzem Świątynnym a Górą Oliwną w Jerozolimie), przerzucono most. Położone na pagórkowatym terenie wileńskie przedmieście, na którym wzniesiono kapliczki i urządzono Drogę Krzyżową, nazwano Jerozolimą (lit. Jeruzale).
Ze źródeł historycznych wynika, że tradycyjnie szlak pielgrzymkowy Drogę Krzyżową rozpoczynał się spod Ostrej Bramy, gdzie gromadzili się pielgrzymi przybyli z oddalonych od Wilna miast i miejscowości. Procesje mijały kaplicę Schodów Chrystusowych przy kościele Bernardyńskim, kaplicę na Śnipiszkach naprzeciwko kościoła św. Rafała i szły drogą, która z czasem przeistoczyła się w ulicę Kalwaryjską.
Kaplica na Śnipiszkach, stanowiąca jedną ze stacji Drogi Krzyżowej, też została wysadzona w powietrze. Po wielu latach przypadkowo natrafiono na rzeźbę Jezusa dźwigającego krzyż, którą wierni ukryli przed zdewastowaniem. Dzisiaj rzeźba ze Śnipiszek, do niedawna uznawana za zaginioną, znajduje się w Muzeum Dziedzictwa Kościelnego w Wilnie.
Odbudowę zniszczonych kapliczek rozpoczęto w 1990 r., po odzyskaniu przez Litwę niepodległości, w 2002 r. ukończono renowację całej Drogi Krzyżowej.
Dziś zespół Kalwarii Wileńskiej tworzą kościół pw. Znalezienia Krzyża Świętego i 35 stacji Drogi Krzyżowej.
wróć
